TERARYUM YAPIMI
Dekorasyonda yükselen bir trend olan teraryumların tarihi 1800’lere dayanıyor. gerçekte tıp doktoru olan lakin botaniğe karşı konulamaz bir talep duyan Nathaniel Bagshaw Ward Londra’nın bitkilerin yaşamasına izin vermeyen hava kirliliğinde botanik çalışmalarını sürdürürken bir yandan da bir cam fanus arasında güve kozalarını muhafaza ediyormuş. Birkaç günün sonunda cam fanusun dibinde kalan bir tutar toprakta ufak bitkilerin oluşmaya başladığını gören Ward, bitkilerin hava almadan sadece gündüz nem imal ederek ve gece soğukla suyun toprağa dönmesi sonucu hava kirliliğine maruz kalmadan hayatta kalabildiklerini fark ediyor. Ward’un keşfettiği bu fanus sistemi kendi döneminde bitki ticaretine büyük katkıda bulunarak çok sayıda tropikal bitkinin zarar görmeden Avrupa’ya getirilebilmesini sağladı. Ward fanusları aynı anda şangay’dan Hindistan’a 20000 çay bitkisinin taşınıp Assam bölgesindeki çay tarlalarının da kurulmasını sağladı. Ward’un geliştirdiği mühürlü botanik fanusları bugün Wardian Case olarak anılıyor.
Teraryum trendi nasıl yükseldi
Bugün teraryumlar daha küçük Ölçeklerde ev dekorasyonunda kullanılıyor ve yeni bir hobi biçimine geldi. Teraryumlar özünde yüzde yüz kapalı olduklarından gerçekte neme gereksinim duyan ve daha ziyade tropikal iklimlerde yetişen bitkiler için uygun bir koruma yöntemi. Kısacası bugün çevrenizde sık şekilde görebileceğiniz sukulentli teraryum tasarımları aslında bu bitkilere müsait koruma koşulları sunmuyor ama yarı açık teraryumlarla sukulent ve kaktüslerin de bu yüksek tasarım estetiğinin bir parçası olması sağlanıyor. Teraryumlar çok fazla iyi ev ve ofis hediyeleri oldukları bu gibi bakım kolaylığı açısından da tercih sebebi. Teraryumlar hayvan beslenen ve bitkiye özlem kalmış evlerin de imdadına koşup bitkilerinizi kedi ve köpeklerden korumanızı sağlamakta.
Teraryum fanus, kavanoz ya da akvaryum gibi alanlarda, kuru bir habitatın taklit edildiği doğal ortamlara verilen isimdir. Teraryumlar ülkemizde yeni yeni popülerleşmiş olsa da geçmişi 1830’lara dayanıyor. O yıllarda Londra’da yaşayan ve bitki tutkunu olan Ward’ın bitkileri dönemin Londra’sının kirli havasından zarar görmeye başlamış. Ward bir gün bir kavanozun içindeki toprak kalıntısında yeni filizlerin yeşerdiğini görmüş. Bu deneyim adını Nathaniel Ward’dan alan Wardian Case’lerin gelişmesinde rol oynamış. Modern teraryumların atası olan Wardian Case’ler o yıllarda Avrupa’da oldukça popüler olmuşlar. Teraryumlar dekorasyon objesi olarak ve ülkeler arası bitki taşımacılığında da sıkça kullanılmaya başlanmışlar.
Günümüzde çok popüler dekorasyon objeleri haline gelmiş olsalar da teraryumların küçük ekosistemler olduklarını bilmek ve bu ekosistemlerin ihtiyaçlarını karşılamak önemlidir.
Bir arkadaşınızın evinde, bir ofis masasının üstünde, dekorasyon dergilerinde veya yapı marketlerin bitki bölümlerinde görmüşsünüzdür belki. Akvaryum desen değil, bonsaiye de benzemiyor. Cam kapların içinde bir takım yeşillikler... Tanıştıralım; onlara teraryum deniyor!
İyi de, teraryum tam olarak nedir, ne değildir? Neden bitkileri akvayumlara koyuyorlar? Güzel de görünüyor ama, nasıl yapılıyor acaba? E bir de bunların bakımı vardır herhalde... gibi sorular aklınıza düştüyse, merakınız depreştiyse, yazımızın devamına buyurun.
Kelimenin kendisi yeterince anlatıyor aslında. "terra" Latince'de toprak demek. "arium" ise "aquarium", yani bildiğimiz akvaryum'dan geliyor. Yani "terrarium"; toprak akvaryum.
Teraryumlar aslında dünyadaki bazı ekosistemleri taklit ediyorlar. Özellikle de tropik veya egzotik ekosistemleri. Nasıl ki dünyanın bu gibi özellikler taşıyan bölgelerinde yağmurlar yağıyor, hızla buharlaşıyor, tekrar yağıyor ve bu döngü tekrarlanıp duruyorsa; işte teraryumlarda da benzer prensipler için uygun ortam ve koşullar sağlanmaya çalışılıyor.
Teraryumlara bu açıdan yaklaşıldığında, kendileri sadece bir dekorasyon objesi olmaktan çıkıp yağmuruyla, nemiyle, çakılıyla, toprağıyla ve tabi ki bu ekosisteme özgü bitki örtüsüyle (hatta bazen kaplumbağa, iguana gibi hayvanlarıyla da) minik dünyalar olarak kabul edilebiliyor.
Teraryum nerden çıkmış?Dünyanın taklit edilmeye çalışılan ekosistemden epeyce uzak bir köşesinden: İngiltere'den!
İlk teraryum örnekleri 1800'lerde Londra'da yaşayan bir botanik meraklısı Dr. Nathaniel Ward tarafından yapılmış. Londra havasının ışığı, ısısı, nemi, tozu Ward'ın bitkilerinin hayatta kalmasına pek olanak tanımıyormuş. Günlerden bir gün, Ward tesadüfen kavanoz dibinde kalan toprakların nasıl da tam da gereken ortama kavuşup üzerinde bitkiler filizlendiğini görünce kavanozlar bir başka, biraz daha alıcı gözüyle bakmaya başlamış. Bu tesadüften yola çıkarak kavanozlar içinde mikro ekosistemler, mikro iklimler, minik minik dünyalar oluşturmaya başlamış. Teraryum böylece bir bitki yetiştirme yöntemi olarak botanik meraklılarının lügatına eklenmiş.
Son zamanlarda maruz kaldığımız yeşilsizlikten midir nedir bilinmez, bonsai, sukulent, ikebana gibi pek çok bitkilerle haşır neşir hobiler arasında da yerini almaya başlayan teraryum hem hazır olarak pek çok yerde satılıyor, hem de teraryum yapımını öğrenebileceğimiz atölyeler, workshoplar giderek yaygınlaşıyor.
Hayır, teraryumlarda her tür bitki yetişmiyor. Domates, biber yetiştirmek gibi bir merakınız varsa, onun için değişik yazımıza göz atabilirsiniz. Teraryumlar sağladığı ortam nedeniyle, sulak,nemli, sisli, puslu alanlarda veya yüksek ağaçların gölgelerinde yetişen bitkilere ev sahipliği yapabiliyor. Bu da teraryumunuz için bitki seçerken, bitkilerin yaşadığı ekosistemleri araştırıp teraryum için uygun olanları belirlemenizi gerektiriyor.
Aslında sokaklarda, bahçelerde, parklarda nemli alanları gözünüze kestirip buralarda serpilip büyüdüğünü farkettiğiniz minik otlar, yosunlar veya yabani çiçekçikler gibi bitkileri teraryumunuzda kullanabilirsiniz. Ama tabi ki biraz çiçekçi ve sera gezmenin de keyfi bir başka.
Pek çok çiçekçi ve serada bulabileceğiniz, teraryumlarda yetiştirmeye elverişli bitki türlerini araştırdık: Fitonya, arapsaçı, çeşitli tırmanıcı bitkiler, küçük eğrelti otları, bazı etobur bitkiler, minyatür menekşeler bunlardan bazıları. Afilli isimleriyle uygun olan diğer türler ise; Peperomia, Selaginella, Pilea, Hemianthus callitrichoides, Hemianthus micranthemoides, Hydrocotyle verticillata, Hydrocotyle leucocephala, Hydrocotyle sibthorpioides.
Önemli olan seçeceğiniz bitkilerin nemli ortamları sevmesi ve çok hızlı gelişen türlerden ziyade minyatür bitkiler olması. Eğer birden fazla bitki başrolde olacaksa, bu bitkilerin birbirleriyle iyi geçinen türler olmasına da dikkat etmelisiniz.
Teraryum neymiş öğrendik, ana fikri kaptık. Bitkileri de nasıl seçeceğimizle ilgili bir fikrimiz var artık. O zaman kolları sıvayıp teraryum yapımına geçebiliriz. Bir malzeme listesiyle başlayalım.
Malzemelerinizi edinip kolları sıvadığınıza göre artık işe koyulabilirsiniz. İlk iş, kavanozunuzu güzelce yıkayıp, temizleyip, kurulamak.
Sonra çakıl taşlarını kavanozun en altına eşit seviyede bir katman oluşturacak şekilde yerleştirin. Çakıl taşları en altta olmalı ki, taşlar tabanda biriken suyu neme çevirsin, toprak için sağlam bir temel oluştursun ve bitki köklerinin çürümesini engellesin. Nasıl ama? İyi bir dünya taklidi, değil mi? :)
Çakıl taşlarından sonra sphagnumu, eğer temin edemediyseniz elyafı, yerleştirin. Sphagnum tabakasının üzerine de aktif karbon veya kömür parçacıklarını ekleyin. Ve son katman: torf.
Torf katmanını da yerleştirdikten sonra minik çukurcuklar açarak bitkilerinizi ekin. Ekme işlemini yaparken bitki köklerine olabildiğince nazik davranmaya çalışın ki zedelenmesinler. İşte tam da bu noktada uzun cımbızlar imdadınıza yetişecek. Eğer bunlardan bulamadıysanız da çatal, bıçak, kaşık veya basit bir çubuk gibi çekmecenizdeki size en cazip gelen malzemeleri de kullanabilirsiniz. Son olarak teraryumunuza can suyunu da verdiniz mi tamamdır!
Hayal kurmak serbest! Teraryumunuzu tamamladıktan sonra, minik dünyanızı minyatür objelerle süsleyebilirsiniz. Deniz kabukları, oyuncaklar, el yapımı figürler... Aklınıza ne gelirse. Bahçe sizin bahçeniz!
Teraryumu yaptınız. Bir köşeye koydunuz. Bakmalara da doyamıyorsunuz. İyi de bu teraryuma gerçekten nasıl bakacaksınız? Çok meşakkatli değil, ancak yine de bir kaç nokta var ki dikkat etmeniz gerekecek.
Topraktan başlayalım. Torfunuzu gübrelemeyin. Gübrelerseniz bitkileriniz coşacak, büyüdükçe büyüyecek ve teraryum kabınızdan taşacaktır. Kaptan taşan bitkiler ise ihtiyaçları olan ve teraryumun onlara sağladığı ideal ortamdan ayrılmış olacağı için ölmeye başlayacaktır. Toprağın besin seviyesini uygun noktada tutabilmek için yaklaşık 2 yılda bir torfun üst katmanını yenileyebilirsiniz. Bitkilerinize uygun toprak kullanmayı unutmayın.
Gelelim suya. Teraryumlar, kullanılan malzemeler, bu malzemeleri yerleşimi ve doğal olarak kapalı bir cam kap içinde bulunmaları nedeniyle zaten oldukça nemli bir ortama sahiptirler. Bu yüzden çok fazla sulamaya ihtiyaç duymazlar. Hatta fazla sulama yarardan çok, bitki köklerinin çürümesine neden olarak mikro ekosisteminizi altüst eder ve zarar verir. Teraryumunuzun suya ihtiyacı olup olmadığını parmağınızı toprağa hafifçe batırarak anlayabilirsiniz. Toprak nemliyse suya gerek yoktur. Kuruysa biraz sulama iyi gelecektir. Ayrıca teraryumunuzun camı nemleniyorsa, buhardan içini göremiyorsanız, muhtemelen fazla sulamışsınız demektir. Bu durumda teraryumun kapağını birkaç saat açık bırakın ki, tekrar nem dengesini yakalasın.
Işık ve ısı mevzusu her bitkide olduğu gibi teraryumlar için de oldukça kritik. Cam ışığı yansıtacağı için direk güneş ışığına maruz kalan teraryumlardaki bitkiler yanabilir. Çok gölgede kalmak da teraryumlara iyi gelmez. Yine geldik o meşhur bitki bakımı mottosuna; direk güneş almasın ama karanlıkta da kalmasın :) Teraryumunuzun camı yosun tuttuysa, muhtemelen direk güneş ışığına maruz kalmıştır. Daha gölge bir yer istediğini anlatmaya çalışıyordur. Ayrıca teraryumların içindeki nemi koruyabilmesi için fazla sıcak ortamlardan da uzak durmalıdır. Kaloriferlerin yakınlarında, pencere önlerinde yanıp kavrulabilirler.
Toprak, su ve güneş gibi temel bakımların yanı sıra teraryumunuzun bakımıyla ilgili diğer yapmanız gereken şeyler çürüyen, kuruyan yaprakları temizlemek ve camın tozunu almak. Temizlerken su dışında herhangi bir sıvı kullanmayın.
Hesabım
Sipariş Takip